Không chỉ được xem là vật dụng trong từng gia đình Nhật Bản, chiếu cói Tatami còn được xem là biểu tượng văn hóa không thể thay thế trong đời sống của người dân xứ sở Phù Tang.
Chiếc chiếu Tatami (chữ hán: 畳) có lịch sử tồn tại rất lâu đời trên đất nước Nhật Bản, cách đây tới hơn 1300 năm với nguồn gốc được lấy từ động từ “Tatamu” với ý nghĩa là gấp, xếp, được dùng chỉ chung những vật mỏng dùng để lót, trải, có thể xếp lại được. Chúng bắt đầu mang những đặc điểm của “Tatami” hiện đại là vào thời kì Heian (794 – 1185) khi những chiếc chiếu được gia tăng độ dày và được để cố định trên sàn, với công dụng chính là lót chỗ ngủ cho Thiên hoàng và các nhân vật quyền cao chức trọng.
Bước đến thời kì Muromachi (1336 – 1573) khi kiến trúc nhà ở thay đổi, chiếu cói Tatami bắt đầu được dùng để lót toàn bộ bề mặt sàn. Phòng lót Tatami cũng được sử dụng để tổ chức những nghi lễ trang trọng như Trà đạo, kéo theo sự ra đời của những quy tắc ứng xử khi ngồi trên chiếu như kiểu ngồi chính tọa. Tuy nhiên những tầng lớp dưới Samurai thì không có được vinh dự bước vào những căn phòng đó, họ chỉ được sử dụng các loại chiếu mỏng, rơm khô để trải chỗ ngủ của mình.
Đến thời kỳ Edo (1603 – 1868), Tatami bắt đầu tạo nên cơn sốt trong tầng lớp bình dân, lan tỏa đến cả vùng thôn quê và dần trở thành một biểu tượng văn hóa của quốc dân Nhật Bản. Từ sau cải cách Minh Trị đến nay, tuy Tatami dần trở nên vắng bóng trong các căn nhà theo lối Âu hiện đại, nhưng những căn phòng lót chiếu Tatami (được gọi là Washitsu) vẫn được coi là căn phòng Nhật điển hình và việc sở hữu một phòng Washitsu trong nhà cũng chính là niềm tự hào của gia chủ.
Người ta thường nói rằng tiếng chân đi trên Tatami giống như những tiếng xào xạc nhẹ nhàng, là sự mơn trớn của cánh đồng cỏ dưới chân bạn và cũng là hương vị ngọt ngào của cỏ cây vào buổi sáng. Tatami cũng dịu êm như một tấm thảm trải sàn trong phòng ngủ của bạn vào mỗi buổi tối mùa thu… Chính những lí do như thế mà trải qua bao nhiêu thế hệ Tatami vẫn tồn tại, như một biểu tượng không thể thay thế.
Theo nguồn gốc xuất xứ, chiếu Tatami được bện bằng rơm, có khung sườn chắc chắn và nhồi rơm bên trong, xung quanh bọc vải mềm mại; chiếu thường được làm theo kích thước 910 x 1820 x 55 cm (rộng x dài x dày), chính vì vậy nhà của người Nhật thường được đo bằng số lượng chiếu ( ví dụ: Nhà có 2 phòng 8 chiếu), bởi các chiếu được khép rất khít xuống nền nhà. Phòng chiếu Tatami cũng là một không gian đa năng, nơi bạn có thể vừa ngả mình để nghỉ ngơi thư giãn, vừa có thể dùng làm nơi tiếp khách, tổ chức các môn nghệ thuật truyền thống như trà đạo, cắm hoa… Ngoài ra, bởi Tatami có tác dụng giúp con người nâng cao khả năng tập trung nên nhiều gia đình cũng để cho con cái sinh hoạt và học tập tại những căn phòng này.
Mặc dù được làm từ vật liệu tự nhiên nhưng Tatami rất khó cháy, bởi lửa rất khó đốt được lõi rơm đã được bện chặt thành một lớp dày lên đến 5 cm, lớp bao chiếu lại luôn chứa một lượng hơi ẩm nhất định. Trong trường hợp chiếu bị bắt lửa thì nó cũng chỉ cháy âm ỉ chứ không khiến lửa lan rộng ngay.
Tuy nhiên, do chất liệu tự nhiên nên Tatami dễ được gián, bọ viếng thăm và chọn làm nơi sinh sống, không chỉ gây khó khăn cho người dùng mà còn làm hỏng chất liệu. Đi lại nhiều và làm rơi vãi đồ cũng gây ra các vết xước, hỏng và ố lớp cói bọc bên ngoài. Khi còn mới thì Tatami trông còn có màu tươi và đậm, nhưng cùng với thời gian, màu sắc sẽ bị phai bạc theo. Hơn nữa, với các tấm nhỏ thì không sao nhưng với những tấm tatami lớn và dày thì sẽ rất khó vệ sinh, giặt giũ. Hầu hết cách vệ sinh tatami thông thường là lâu bề mặt bằng khăn ướt và đem phơi khô. Do đó thường từ 3 – 5 năm, người ta sẽ lại đi thay lớp chiếu cói bên ngoài hoặc mua một tấm Tatami mới.
Nhằm mục đích phục vụ cho cuộc sống hiện đại và cải thiện khả năng cách âm tốt, Tatami được sáng tạo và có thể được đặt trực tiếp trên sàn nhà với các vật liệu khác ngoài đá vôi. Đơn giản chỉ cần đặt một paduton đệm hoặc futon vào nó để ngồi hoặc nằm xuống, làm cho nó là yếu tố không thể thiếu của một lối sống đơn giản mà không cần một sự phong phú của đồ nội thất.
Để hiểu hơn về Nhật Bản, về những căn phòng chiếu cói Tatami thơm mát và tinh tế hãy một lần đến xứ sở mặt trời mọc để thưởng ngoạn và khám phá bạn nhé.
Visa Á Châu
Visa Á Châu